خار مریم ( Silybum marianum)

گیاهی است از رده دولپه‌ای‌ها، راسته گل‌مینا و تیرهٔ کاسنیان. این گیاه با بازه زمانی رشد هر یک سال یا در بعضی نژادها هر دو سال بوده و خودرو می‌باشد.

شکل ظاهری معمول این گیاه، گلی با رنگ‌های قرمز تا بنفش و برگ‌هایی رنگ رفته و دارای رنگ سبز مایل به زرد و به‌همراه رگه‌های سفیدرنگ هستند.

این گیاه در طول دوره رشد خود، ۳۰ تا ۲۰۰ سانتی‌متر قد کشیده و دارای شکل تقریباً مخروطی شکل بوده. بوته این گیاه به‌طور میانگین تا ۱۶۰ سانتی‌متر قطر رشد داشته‌است. ساقه این گیاه معمولاً دارای حالت پنبه‌ای در دور خود بوده و بیشتر فضای این ساقه توخالی است.

برگهای این گیاه معمولاً دارای شکل مستطیلی یا به شکل نیزه در دور خود و پراکندگی آن‌ها معمولاً چندبرگی یا دو برگی است.

سرگل خوش‌رنگ این گیاه ۴ تا ۱۲ سانتی‌متر عرض و پهنا داشته. در نیمکره شمالی این گیاه از ماه خرداد تا اواسط شهریور و در نیم‌کره جنوبی این گیاه از آذر تا اوایل بهمن می‌روید. دانه این گیاه رنگ سبز تیره یا در بعضی نژادها سیاه می‌باشد و کاسه این گل که دانه‌ها در آن قرار می‌گیرند رنگ زرد مانندی دارد

دانه‌های خار مریم یکی از مهم‌ترین منابع طبیعی دارویی برای امراض کبد است، ماده سیلیمارین موجود در دانه‌های این گیاه یکی از مؤثرترین پادزهرها حتی برای موارد مسمویت ناشی از قارچ مهلک کلاهک مرگ نیز هست. این گل همچنین استفاده زیبایی شناختی برای تزیین باغ خانه‌ها و سبدها نیز دارد

به مجموعه فلاونوئیدهای موجود در عصاره این گیاه «سیلیمارین» گفته می‌شود که حاوی چندین نوع فلاونوئید مختلف است.

دانه خار مریم، داری تقریباً ۴ تا ۶ درصد سیلیمارین و عصاره این گیاه حاوی ۶۵–۸۰ درصد سیلیمارین و ۲۰ تا ۳۵ درصد اسید چرب می‌باشند.^[۳]

سیلیمارین دارای هفت نوع فلاونولیگنان (سیلیبین نوع A، سیلیبین نوع B، ایزوسلیبین نوع A، ایزوسلیبین نوع B، سیلیکریستین، ایزوسلیکریستین و سیلیدیانین) و یک تاکسیفولین (زردینه یا رنگ ساز زرد) می‌باشد

خار مریم در موارد متعددی از نظیر بیماری‌های کبد و مقابله با سرطان استفاده می‌شود. اما باید اشاره نمود آزمایش‌های علمی دربارهٔ این گیاه متناقض و ناهماهنگ بوده. در آزمایش‌های انجام شده، سیلیمارین موجود در این گیاه به‌طور منظم با مقدار ۴۲۰ تا ۴۸۰ میلی‌گرم در ۲ یا ۳ وعده به‌طور روزانه برای موارد آزمایشی تجویز شده‌است.

همچنین برای امراض خاص مقدارهای بالاتر این ماده نیز تجویز می‌شده، به‌طور مثال ۶۰۰ میلی‌گرم روزانه برای فردی با بیماری دیابت نوع۲ تجویز می‌شده که نتایج بدست آمده از این آزمایش بسیار عالی و قابل توجه بوده و همچنین مقدار ۶۰۰ تا ۱۲۰۰ میلی‌گرم در روز برای فردی با بیماری هپاتیتC نیز تجویز شده که البته نتایج قابل توجهی را در برنداشته‌است.

عصاره گیاه خار مریم به همراه عصاره گیاه قاصدک، برای رفع رنگ‌پریدگی پوست در حالت خماری و همچنین دفع سموم ناشی از مصرف بیش از حد الکل نیز استفاده می‌شود

خار مریم در پزشکی سنتی چینی به عنوان یک پاک‌کننده درون، سم زدا، نرم‌کننده کبد و مقوی برای کیسه صفرا بوده‌است.اگرچه خاصیت درمانی این گیاه هنوز ناشناخته است، از خار مریم در بعضی مواقع برای بیماری‌های کبد (زردی ویاهمان یرقان، سیروز و هپاتیت) تجویز می‌شود، آزمایش‌های علمی بر روی حیوانات حاکی از این است که سیلیمارین موجود در این گیاه می‌تواند دارای خاصیت هپاتوپرتکتیو باشد، یعنی خاصیتی که باعث می‌شود سلول‌های کبد از سموم محافظت بشوند.

سازمان تحقیقات در مورد سرطان کشور انگلیس می‌گوید: در اینترنت مواردی مشاهده شده که اذعان می‌کنند خار مریم برای کاهیدن سرعت رشد بعضی نمونه سلول‌های سرطانی بسیار مفید است، اما هیچ مدرکی دال بر اثبات این موارد نیست.

همچنین در مطالعاتی اثرات ضد چسبندگی داخل شکمی (ناشی از جراحی‌های داخل شکمی و لگنی) عصاره خارمریم با توجه به خواص آنتی‌اکسیدانی و ضد التهابی آن به اثبات رسیده‌است

این محصول به دلیل خواص آنتی‌اکسیدانی بالا به بیمارانی که توسط شیمی درمانی، تحت درمان هستند، نیز پیشنهاد می‌شود. همچنین استفاده از این عصاره در زمان بارداری مجاز می‌باشد

از نمونه داروهای ساخته شده توسط عصاره خارمریم که اثر آنتی‌اکسیدانی دارد، می‌توان به داروی لیور تارا محصول شرکت گنجینه سلامت تارا اشاره کرد (300میلی گرم سیلیمارین در هر کپسول)